آموزش علوم آزمایشگاهی

علوم آزمایشگاهی، یکی از رشته‌ های پر اهمیت در حوزه پزشکی است که به بررسی نمونه‌ های مختلف بیولوژیکی پرداخته و با استفاده از روش‌ های آزمایشگاهی، به تشخیص بیماری‌ ها، نظارت بر درمان و ارزیابی سلامت افراد کمک می‌ کند.

مباحث اصلی در علوم آزمایشگاهی

اصول علوم آزمایشگاهی

اصول علوم آزمایشگاهی زیربنای اطمینان از صحت و دقت نتایج آزمایشگاهی است که در تشخیص و درمان بیماری ‌ها نقش حیاتی دارد. این اصول عبارتند از:

دوره ‌های آموزش علوم آزمایشگاهی

دوره‌ های آموزش علوم آزمایشگاهی، فرصتی را برای علاقه‌ مندان به دنیای پزشکی و آزمایشگاهی فراهم می‌ آورند تا دانش و مهارت‌ های لازم برای انجام آزمایش‌ های مختلف و کمک به تشخیص بیماری‌ ها را کسب کنند. این دوره‌ ها در سطوح مختلف و با تمرکز بر حوزه‌ های تخصصی متنوع ارائه می‌ شوند.

 وبینار رایگان

انواع دوره‌ های علوم آزمایشگاهی

1. کاردانی علوم آزمایشگاهی:

 این دوره، دانشجویان را با مبانی علوم آزمایشگاهی، تکنیک‌ های آزمایشگاهی و انواع آزمایش‌ ها آشنا می‌ کند.

2. کارشناسی علوم آزمایشگاهی:

در این دوره، دانشجویان به صورت تخصصی‌ تر به مباحث مختلف علوم آزمایشگاهی پرداخته و برای انجام تحقیقات و کار در آزمایشگاه‌ های پیشرفته آماده می‌ شوند.

3. دوره‌ های تخصصی:

• هماتولوژی: مطالعه خون و اجزای تشکیل‌ دهنده آن
• بیوشیمی: بررسی مواد شیمیایی موجود در بدن
• میکروب‌ شناسی: مطالعه میکروارگانیسم‌ ها
• ایمونولوژی: مطالعه سیستم ایمنی بدن
• پاراژیتولوژی: مطالعه انگل‌ ها
• آنکولوژی: مطالعه سرطان‌ ها

4. دوره‌ های کوتاه‌ مدت و کارآموزی:

• دوره‌ های کوتاه‌ مدت برای ارتقای مهارت‌ های خاص و به روزرسانی دانش
• کارآموزی در آزمایشگاه‌ های تشخیص طبی برای کسب تجربه عملی

تکنیک ‌های آزمایشگاهی

تکنیک‌ های آزمایشگاهی مجموعه‌ ای از روش‌ ها و ابزارهایی هستند که در آزمایشگاه‌ های تشخیص پزشکی، تحقیقاتی و صنعتی برای بررسی نمونه‌ های مختلف بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی به کار می‌ روند. این تکنیک ‌ها نقش اساسی در تشخیص بیماری‌ ها، نظارت بر درمان، کنترل کیفیت محصولات و تحقیقات علمی دارند.

انواع تکنیک‌ های آزمایشگاهی

تکنیک‌ های آزمایشگاهی بسیار متنوع هستند و با توجه به نوع نمونه، هدف آزمایش و تجهیزات موجود، متفاوت هستند. برخی از مهم‌ ترین تکنیک‌ های آزمایشگاهی عبارتند از:

1. تکنیک‌ های میکروبیولوژی:

کشت میکروبی: برای رشد و تکثیر میکروارگانیسم‌ ها

رنگ ‌آمیزی گرم: برای تشخیص انواع مختلف باکتری‌ ها

تست‌ های حساسیت آنتی‌ بیوتیکی: برای تعیین نوع آنتی‌ بیوتیک موثر بر میکروب

PCR: برای تکثیر قطعات مشخصی از DNA

ELISA: برای تشخیص آنتی‌ ژن‌ها و آنتی‌ بادی‌ ها

2. تکنیک‌ های هماتولوژی:

شمارش سلول‌ های خونی: برای بررسی تعداد گلبول‌ های قرمز، سفید و پلاکت‌ ها

بررسی گستره خون: برای ارزیابی مورفولوژی سلول‌ های خونی

تست‌ های انعقادی: برای بررسی سیستم انعقادی خون

3. تکنیک‌ های بیوشیمی:

اندازه‌ گیری قند خون، چربی‌ ها، پروتئین‌ ها و سایر مواد شیمیایی در خون

تست‌ های عملکرد کبد و کلیه

تست‌ های هورمونی

4. تکنیک‌ های ایمونولوژی:

تست‌ های سرولوژی: برای تشخیص آنتی‌ ژن‌ ها و آنتی‌ بادی‌ ها

تست‌ های آلرژی

5. تکنیک‌ های مولکولی:

PCR: برای تکثیر قطعات مشخصی از DNA

توالی‌ یابی DNA: برای تعیین ترتیب نوکلئوتید ها در DNA

هیبریداسیون: برای شناسایی توالی‌ های مکمل DNA یا RNA

6. تکنیک‌ های سیتولوژی:

بررسی سلول‌ های بافت‌های مختلف برای تشخیص بیماری‌ ها مانند سرطان

7. تکنیک‌ های بافت‌ شناسی:

بررسی بافت‌ های بدن برای تشخیص بیماری‌ ها

8. تکنیک‌ های تصویر برداری:

میکروسکوپی: برای مشاهده سلول‌ ها و میکروارگانیسم‌ ها

فلوسایتومتری: برای شمارش و آنالیز سلول‌ ها

 کارگاه روانشناسی

تجهیزات آزمایشگاهی

تجهیزات آزمایشگاهی، ابزارها و دستگاه‌ هایی هستند که در آزمایشگاه‌ ها برای انجام آزمایش‌ های مختلف مورد استفاده قرار می‌ گیرند. این تجهیزات به انواع مختلفی تقسیم می‌ شوند و هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. انتخاب تجهیزات مناسب برای یک آزمایشگاه به نوع آزمایش‌ هایی که در آن انجام می‌ شود، بستگی دارد.

انواع تجهیزات آزمایشگاهی

تجهیزات آزمایشگاهی را می‌ توان به دسته‌ های زیر تقسیم کرد:

1. شیشه آلات آزمایشگاهی:

این دسته شامل ظروف مختلفی مانند ارلن، بالن، بشر، لوله آزمایش، پیپت و... می‌ شود که برای نگهداری، اندازه‌گیری و مخلوط کردن مواد شیمیایی استفاده می‌ شوند.

2. دستگاه‌ های آزمایشگاهی:

سانتریفیوژ: برای جداسازی اجزای مختلف یک مخلوط بر اساس چگالی

اسپکتروفتومتر: برای اندازه‌ گیری جذب نور توسط مواد

پی‌ اچ متر: برای اندازه‌ گیری pH محلول‌ ها

اتوکلایو: برای استریل کردن تجهیزات آزمایشگاهی

انکوباتور: برای کشت میکروب‌ ها و سلول‌ ها در دمای ثابت

آون: برای خشک کردن مواد در دمای بالا

کوره: برای حرارت دادن مواد در دمای بسیار بالا

همزن مغناطیسی: برای هم زدن محلول‌ ها

میکروسکوپ: برای مشاهده سلول‌ ها و میکروارگانیسم‌ ها

ترازو: برای اندازه‌ گیری دقیق جرم مواد

pH متر: برای اندازه‌ گیری اسیدیته یا قلیایی بودن محلول‌ ها

دستگاه تقطیر: برای خالص‌سازی آب و سایر مایعات

دستگاه HPLC: برای جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی

دستگاه GC: برای جداسازی و شناسایی ترکیبات فرار

دستگاه PCR: برای تکثیر قطعات DNA

فلوسایتومتر: برای شمارش و آنالیز سلول‌ ها

3. مواد شیمیایی:

 مواد شیمیایی مختلفی مانند اسیدها، باز ها، حلال‌ ها، معرف‌ ها و... در آزمایشگاه‌ ها برای انجام واکنش‌های شیمیایی و آنالیز نمونه‌ ها استفاده می‌ شوند.

4. وسایل ایمنی: 

عینک ایمنی، دستکش، روپوش آزمایشگاهی، ماسک و هود ایمنی از جمله وسایل ایمنی هستند که برای محافظت از افراد در برابر خطرات احتمالی در آزمایشگاه استفاده می‌ شوند.

تشخیص بیماری ‌ها با علوم آزمایشگاهی

علوم آزمایشگاهی نقش بسیار مهمی در تشخیص دقیق و سریع بیماری‌ ها ایفا می ‌کند. با انجام آزمایش‌ های مختلف بر روی نمونه‌ های بیولوژیکی مانند خون، ادرار، مدفوع و بافت، می‌ توان به اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت سلامت فرد دست یافت. این اطلاعات به پزشکان کمک می‌ کند تا نوع بیماری، شدت آن و بهترین روش درمان را تعیین کنند.

انواع آزمایش‌ های تشخیصی

آزمایش‌ های خون: شامل شمارش سلول‌ های خونی، اندازه گیری سطح قند خون، چربی‌ ها، پروتئین‌ ها و هورمون‌ ها، و تست‌ های عملکرد کبد و کلیه است.

آزمایش‌ های ادرار: برای بررسی عفونت‌ های ادراری، دیابت، سنگ کلیه و سایر اختلالات کلیوی استفاده می‌ شود.

آزمایش‌ های مدفوع: برای تشخیص عفونت‌ های روده‌ای، خونریزی داخلی و اختلالات گوارشی استفاده می‌ شود.

آزمایش‌ های بافت: برای تشخیص سرطان و سایر بیماری‌ های بافت‌ ها استفاده می‌ شود.

آزمایش‌ های مولکولی: برای تشخیص بیماری‌ های ژنتیکی، عفونت‌ های ویروسی و باکتریایی و برخی سرطان‌ ها استفاده می‌ شود.

روش ‌های جمع ‌آوری نمونه

جمع‌ آوری نمونه یکی از مراحل حیاتی در انجام آزمایش‌ های تشخیصی است. روش جمع‌ آوری نمونه به نوع آزمایشی که قرار است انجام شود و نوع نمونه مورد نیاز بستگی دارد. در این بخش، به برخی از روش‌ های رایج جمع‌ آوری نمونه‌ های مختلف می‌ پردازیم:

1. نمونه خون

خونگیری وریدی: رایج‌ ترین روش، گرفتن خون از رگ در ناحیه بازو است.

خونگیری شریانی: برای آزمایش‌ های خاص مانند گازهای خون شریانی استفاده می‌ شود و به دلیل خطر خونریزی بیشتر، توسط افراد متخصص انجام می‌ شود.

خونگیری مویرگی: برای نوزادان و کودکان خردسال، خون از انگشت یا پاشنه پا گرفته می‌ شود.

2. نمونه ادرار

نمونه تصادفی: هر زمان از روز می‌ توان این نمونه را جمع‌ آوری کرد.

نمونه صبحگاهی: اولین ادرار صبحگاهی برای برخی آزمایش‌ ها ترجیح داده می‌ شود.

نمونه ۱۲ ساعته: برای برخی آزمایش‌ ها، جمع‌ آوری تمام ادرار در یک دوره ۱۲ ساعته ضروری است.

نمونه تمیز وسط جریان: برای کشت ادرار و جلوگیری از آلودگی، نمونه را از وسط جریان ادرار جمع‌ آوری می‌ کنند.

3. نمونه مدفوع

نمونه تصادفی: نمونه‌ ای از مدفوع در ظرف مخصوص جمع‌ آوری می‌ شود.

نمونه کشت: برای تشخیص عفونت‌ های روده‌ ای، نمونه باید به صورت استریل جمع‌ آوری شود.

4. نمونه بزاق

جمع‌ آوری با سواب: از یک سواب استریل برای جمع‌ آوری نمونه بزاق استفاده می‌ شود.

جمع‌ آوری با لوله جمع‌ آوری بزاق: بیمار مقداری بزاق را در لوله مخصوص جمع‌ آوری می‌ کند.

5. نمونه خلط

جمع‌ آوری با ظرف مخصوص: بیمار خلط خود را در ظرف مخصوصی که حاوی ماده نگهدارنده است، جمع‌ آوری می‌ کند.

6. نمونه مایع مغزی نخاعی

لومبار پونکچر: با استفاده از سوزن، مایع مغزی نخاعی از فضای بین مهره‌ ای کمر گرفته می‌ شود.

7. نمونه بافت

بیوپسی: با استفاده از سوزن یا جراحی، نمونه کوچکی از بافت برای بررسی بافت‌شناسی برداشته می‌ شود.