علم چیزی است ساخته‌ی بشر. انسان همان‌طور که در مسیر تکامل پیش آمده، به محیط پیرامون خود علاقه نشان داده است؛ هم برای استفاده از آن، هم به دلیل کنجکاوی. کم کم این علاقه و تفکر شکل دانش و تفسیر به خود گرفته، تا امروز که ما آن‌چه پیش رو داریم را با عنوان علم، دانش و فلسفه می‌شناسیم.

اما همان‌طور که علم گسترده‌تر شده، نظریه‌پردازی، خیال‌پردازی و حتا دروغ‌پردازی نیز به وفور در آن راه پیدا کرده است.

ما این روزها با وجود ابزارهای پژوهشی متنوع، دسترسی خوبی به اطلاعات داریم. اما طوری با اطلاعات بمباران می‌شویم که گاهی سخت است درست و نادرست را از هم تشخیص دهیم. در‌ واقع امروز برای ما دسترسی به اطلاعات نیست که در اولویت قرار دارد، توانایی راستی‌آزمایی آن، و روش‌هایی برای درک بهتر آن‌هاست که اهمیت دارد.

در این وبینار قصد داریم، درباره‌ی چیستی علم، شبه‌علم و ناعلم گفت‌وگو کنیم. درباره‌ی هر کدام از این حوزه‌ها نظریات متفاوتی از اندیشمندان برجسته مطرح شده که با هم نگاهی به آن‌ها می‌اندازیم.

در تعریف علم نگاهی می‌کنیم به آرای کارل پوپر و توماس کوهن. تا همین جای کار بخش مهمی از راه را رفته‌ایم. همین که بدانیم علم و دانش چیست و چگونه به دست می‌آید، کم‌تر ممکن است در دامِ جا زدن چیزی غیرعلمی به جای علم بیفتیم. اما خوب است بدانیم پشت این داستان‌ها ممکن است بازی‌های بزرگی باشد. به نوعی آن‌چه در این گفت‌وگو هدف قرار می‌دهیم، شبه‌دانشورزی و اهداف پیدا و پنهان است.

در نهایت آن‌چه هرگز نباید از یاد ببریم این است که علم، همان‌قدر که می‌داند چه می‌داند، می‌داند چه نمی‌داند! بنابراین در این جهان چیزهای زیادی هست که هنوز علم توضیحی برای آن‌ها ندارد، و چیزهایی نیز وجود دارد، یا باورهایی در میان مردم هست که در گستره‌ی علم نمی‌گنجد. این چیزها ادعای علم بودن هم ندارند. این چیزها را ناعلم می‌نامیم.

در این دو ساعت درباره‌ی این سه حوزه گفت‌وگو می‌کنیم؛ روش‌های راستی‌آزمایی را مرور می‌کنیم؛ و نگاهی می‌اندازیم به نمونه‌های معروف شبه‌علم در دنیا.

منابع اصلی این جلسه دو کتاب زیر هستند. اما مطالب از منابع دیگری نیز گرد آمده‌اند که در وبینار ارائه خواهد شد.

• چیستی علم، درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی – آلن اف. چالمرز
• شبه‌علم چیست؟ شبه‌علم، شبه‌عرفان، شبه‌پزشکی و شبه‌فلسفه در دوران پست‌مدرن – محمدرضا توکلی صابری

ارائه‌کننده:

من سحر عسگری هستم، کارشناسی ارشد فیزیک از دانشگاه صنعتی اصفهان. چند سال است که همراه با کیانوش کارگر وبسایت phypo.com را می‌چرخانیم. در تلاشیم کمی فیزیک را بهتر بفهمیم و بستری فراهم کنیم برای آن‌ها که دوست دارند، فیزیک را بهتر یاد بگیرند.