زبان بدن یا ارتباط غیرکلامی یکی از شیوه‌های مؤثر برقراری ارتباط بین افراد است که بدون نیاز به ردوبدل شدن کلام، معنی و پیامی را انتقال می‌دهد. کاربرد زبان بدن در بیشتر مواقع به‌صورت ناآگاهانه و غیرارادی صورت می‌گیرد اما با آشنایی بیشتر و کاربرد تکنیک‌های زبان بدن می‌توان از این شیوه ارتباطی برای تأثیرگذاری بیشتر و موفقیت در زمینه‌های مختلف شغلی، تحصیلی و خانوادگی استفاده کرد.

زبان بدن مجموع حرکات دست‌ها و پا، حالات مختلف چهره و ژست‌های نشستن و ایستادن است. این حرکات می‌توانند نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس، راحتی، صداقت، استرس، خجالت، خشم و … باشد. زبان بدن بین تمام انسان‌ها مشترک است البته نمی‌توان از تأثیر فرهنگ‌های مختلف بر آن غافل شد و در برخی فرهنگ‌ها برخی حرکات معنای خاصی را می‌رساند که ممکن است در فرهنگ دیگر معنای متفاوتی داشته باشد؛

اما کلیت زبان بدن بین همه افراد مشترک است. برای مثال نگاه سرشار از عشق و لبخند در همه‌جای دنیا به معنای ابراز محبت است. همچنین افراد ناشنوا، کودکان نوپا که هنوز زبان باز نکرده‌اند، زبان بدن را درک می‌کنند و به هنگام اخم والدین متوجه می‌شوند که اوضاع خیلی خوب پیش نمی‌رود یا زبان بدن عصبانیت در همه‌جا صورتی برافروخته و مشت‌های گره‌کرده است.

استفاده از زبان بدن نیازی به آموختن ندارد و به‌صورت غریزی در افراد وجود دارد هرچند که تحلیل زبان بدن دیگران تکنیک است و به نوعی رفتارشناسی بحساب می آید و نیاز به آموختن دارد و درواقع رنگی آگاهانه بخشیدن به آن می‌تواند زبان بدن را از عملی غریزی به یک ابزار جهت تأثیرگذاری بیشتر تبدیل کند. همچنین با تفسیر زبان بدن، پیام حقیقی و منظور اصلی مخاطب خود را با احتمال سوءتفاهم کمتری درک خواهیم کرد. در این مقاله پس از توضیح زبان بدن برخی از تکنیکهای زبان بدن چون، دست به سینه نشستن، چگونگی ایستادن، حرکت دست و … را به شما ارائه خواهیم کرد. در ادامه در صورتی که علاقمند به بحث رفتارشناسی می باشید پیشنهاد میکنیم مقاله ” آموزش disc رفتارشناسی ” را مطالعه نمایید.

• زبان بدن یک پل ارتباطی
• تکنیک‌های زبان بدن و نکاتی که باید بدانیم

زبان بدن یک پل ارتباطی

زبان یکی از اعضای بدن انسان بوده که به‌واسطه آن نسبت به سایر موجودات طبیعت برتری و امتیاز پیداکرده است؛ زیرا انسان به‌واسطه زبان تفکر کرده، حرف زده و ارتباط برقرار می‌کند و به طور کلی باعث  رشد و توسعه فردی در خود می شود. انسان علاوه بر زبان دهان، دارای زبان بدن نیز هست. زبان بدن بین همه ملل و اقوام مشترک است (جدا از برخی علائم و نمادهایی که در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است) و می‌توان از آن منظور فرد مقابل را کاملاً درک کرد حتی اگر هم‌زبان هم نباشید.

همه افراد از زبان بدن در کنار زبان گفتاری خود استفاده می‌کنند گاهی حتی نیاز به استفاده از کلام و تولید اصوات نیست بلکه تنها با زبان بدن می‌توان ارتباط برقرار کرد بدون این‌که کلمه‌ای ردوبدل شود. از طریق زبان بدن می‌توان عواطف، احساسات و معانی که شاید در قالب گفتار نگنجد را به دیگران منتقل کنیم. بعضی از افراد اعتقاد دارند که مدیریت چابک (Agile) ارتباط مستقیمی با زبان بدن دارد و می تاوند سبب پیشرفت این مهارت شود اما در حقیقت این مفهموم کمی متفاوت تر می باشد.

زبان بدن را همه ما بارها و بارها استفاده کرده‌ایم. شاید پیش‌آمده باشد که منظوری را بدون سخن گفتن به‌طرف مقابل‌فهمانده باشیم. حتی حالات عاطفی ما چون غم، عصبانیت، شادی و … از طریق زبان بدن قابل‌فهم و درک است. زبان بدن فرصت استفاده فیزیکی از دست، پا یا حالات صورت را فراهم می‌کند بدون اینکه نیازی به بیان کلمات و مفاهیم باشد.

یکی از مهم‌ترین فواید زبان بدن این است که با استفاده از آن تأثیرگذاری کلام خود را دوچندان می‌کنیم . حتی صداقت یا عدم صداقت کلام و احساس را نیز با نشانه‌های زبان بدن تشخیص داده می‌شود؛ بنابراین زبان بدن ابزاری برای برقراری ارتباط بیشتر و عمیق‌تر در اختیار ما قرار می‌دهد.

شاید خودتان خیلی به این موضوع توجه نکنید اما بیشتر ارتباطی که با دیگران برقرار می‌کنیم از طریق زبان بدن است تا گفتار. تمام حرکات ما هنگام صحبت کردن و یا حتی سکوت از حالات صورت گرفته تا دست‌ها، پا، طرز نشستن و ایستادن به‌عنوان زبان بدن شناخته می‌شود.

پروفسور آلبرت محرابیان تأثیرگذاری در ارتباط را مبتنی بر سه فاکتور می‌داند، کلام، لحن صدا و زبان بدن. جالب است بدانید که کلام کم‌ترین تأثیر را در ارتباط دارد. ۷ درصد از سهم تأثیرگذاری به کلام، ۳۸ درصد به لحن صدا و ۵۵ درصد به زبان بدن تعلق دارد. همان‌طور که می‌بینید زبان بدن اهمیتی بیشتر از سخنوری و فن بیان دارد. البته این به معنای کم‌اهمیت جلوه دادن فن بیان نیست. مسلماً کسی که فن بیان نامطلوبی دارد هرچقدر هم که در استفاده از زبان بدن خبره باشد توان برقراری ارتباط مطلوب را ندارد.

بهتر است به سه عنصر کلام، لحن صدا و زبان بدن به‌عنوان یک پکیج ارتباطی نگاه کنیم که حرفه‌ای بودن در هر سه بخش از ما یک سخنران و گوینده حرفه‌ای می‌سازد.

لازم است که هر فردی نسبت به زبان بدن خود و حالات چهره‌اش در مواقع مختلفی چون شادی، غم، عصبانیت و … شناخت پیدا کند. برای این کار می‌توانیم جلو یک آینه نشسته و هنگام صحبت کردن زبان بدن خود را مشاهده کنیم. همچنین راه بهتر فیلم گرفتن از خود هنگام صحبت است.

یک موضوع را به‌دلخواه انتخاب کنید و برای خود یک مخاطب فرضی در نظر گرفته و شروع به صحبت کنید. پس از پایان صحبت، فیلم را بازبینی کرده و به‌خوبی حرکات بدن و حالات چهره خود را بررسی کنید. با این تمرین می‌توانید نقاط قوت زبان بدن خود را تقویت کرده و نقص‌های موجود را نیز رفع کنید.

تکنیک‌های زبان بدن و نکاتی که باید بدانیم

• دست دادن

 محکم دست دادن و لمس کامل کف دستان طرف مقابل درحالی‌که مستقیم به چشم‌های او نگاه می‌کنید نشان‌دهنده اشتیاق شما برای ایجاد ارتباط است. همچنین این مدل دست دادن اعتمادبه‌نفس بیشتر شما را می‌رساند. از طرف دیگر شل دست دادن و زود خارج کردن دستان خود از دست طرف مقابل، عدم اشتیاق به ادامه ارتباط، استرس و عدم اعتمادبه‌نفس شما را نشان می‌دهد. محکم اما با آرامش دست دهید و هنگام دست دادن لبخند بزنید.

• ژست مناسب بدن

هنگام صحبت کردن به‌گونه‌ای ژست بگیرید که کف دست‌های شما به سمت بالا باشد این کار به مخاطب فرصت اعتماد بیشتر می‌دهد. همیشه دستان خود را در معرض دید قرار دهید و از آن‌ها استفاده کنید. پنهان کردن آن و یا در جیب قرار دادن دست از اشتباهات بزرگی است که می‌توانید انجام دهید.

وضعیت بدنی و حالت کلی بدن هنگام صحبت کردن بخصوص در مصاحبه‌های شغلی یا جلسات رسمی بسیار اهمیت دارد. نشستن بدون قوز کردن یا حالت لم دادن، با پشتی صاف و پاهای روی‌هم انداخته می‌تواند حس امنیت و اشتیاق بیشتری به مخاطب دهید. از تغییر مداوم وضعیت بدن پرهیز کنید این کار ممکن است باعث تشویش طرف مقابل شود.

• حرکات سر

تکان دادن سر هنگام گوش کردن به صحبت‌های دیگران نشان‌دهنده توجه شما به حرف‌های طرف مقابل است. حالات صورت مثل لبخندهای ریز، اخم کردن، بالا انداختن ابروها هرکدام نشان‌دهنده عکس‌العمل‌های متفاوتی همچون، موافقت، مخالفت یا تمسخر گوینده است. مفاهیم اشارات بدن با هر یک از این حرکات می‌تواند تغییر کند.

• ارتباط چشمی

هنگام صحبت بین دو یا چند نفر نگاه کردن مداوم به ساعت یا پشت سر که گویا کسی منتظر است نشان‌دهنده عجله فرد یا عدم رغبت او به ادامه هم‌صحبتی است. در چنین مواقعی بهتر است صحبت را پایان دهید. هنگام صحبت کردن چه گوینده باشیم و چه شنونده ارتباط چشمی می‌تواند تأثیر بیشتری در ارتباط بگذارد؛ اما ارتباط چشمی اندازه و استاندارد خود را دارد.

برقراری ارتباط چشمی به‌اندازه معقول نشان‌دهنده احترام ما به مخاطب است.

بیش‌ازحد ارتباط چشمی داشتن ممکن است باعث معذب شدن فرد مقابل شده و از طرفی ارتباط چشمی کم ممکن است به معنای عدم صداقت در کلام و یا عدم توجه به گوینده یا شنونده معنا شود. بهتر است ارتباط چشمی به‌اندازه و به‌جا داشته باشید. اگر کسی از برقراری ارتباط چشمی طفره می‌رود یا مدام به زمین و دیوار و به هرجایی جز چشم مخاطب نگاه می‌کند نشان‌دهنده عدماعتمادبه‌نفس است. این حالت ممکن است طرف مقابل را عصبی کند.

• نشستن

صاف بنشینید اما راحت باشید و عضله‌های مرکزی بدنتان مثل شکم را در حالت انقباض قرار دهید. این کار اعتمادبه‌نفس بالای شما را نشان می‌دهد.

• ایستادن

هنگام ایستادن گردن و کمر خود را صاف نگه‌داشته و پاها را به‌اندازه عرض لگن یا بیشتر باز نگاه‌دارید. نزدیک‌تر نگاه‌داشتن پاها به هم می‌تواند نشان‌دهنده ضعف باشد. باز نگاه‌داشتن پا در آقایان نشان‌دهنده اعتمادبه‌نفس بیشتر آنان است. هنگام مکالمه به‌جایی تکیه ندهید. صاف بایستید تکیه دادن می‌تواند به معنای انفعال شما باشد. اگر مجبور به تکیه دادن هستید حالت و ژست خود را نگاه‌دارید و با گردنی خمیده و تنی قوزکرده این ترکیب را به هم نریزید.

• رعایت فاصله در مکالمه

هنگام صحبت با دیگران بخصوص در دیدارهای رسمی حفظ فاصله اجتماعی اهمیت فراوانی دارد. این به آن معناست که به حریم شخصی فرد مقابل احترام گذاشته‌ایم و از طرف دیگر حفظ فاصله در رابطه به تأثیر بیشتر کلام و مشاهده زبان بدن کمک می‌کند. داشتن فاصله نزدیک ممکن است به معذب شدن و یا حتی عصبی شدن فرد مقابل بی انجامد و داشتن فاصله زیاد نیز از ثاتیر کلام می‌کاهد. رعایت فاصله با توجه به نسبت گوینده با مخاطب به چهار دسته تقسیم می‌شود.

فاصله صمیمی (فاصله بین افراد خانواده و دوستان صمیمی)، فاصله شخصی (فاصله‌ای که دو نفر می‌توانند به یکدیگر دست دهند) فاصله اجتماعی که بیش از یک متر است) فاصله عمومی (در این نوع فاصله امکان گفت‌وگوی دونفره نیست و معمولاً فاصله معلم با شاگردان و یک سخنران و جمعیت حاضر در سالن از این مدل فاصله است)

• تنوع در حرکات بدن

برای صحبت کردن فقط از یک ژست خاص استفاده نکنیم. می‌توانید از ژست دست، قدم زدن و حرکات سر در طول صحبت استفاده کرده و با این کار هم اعتمادبه‌نفس خود را بالاتر می‌برید و هم مانع کسالت‌بار شدن فضا و سخنرانی می‌شوید. البته بهبود زبان بدن فقط مخصوص سخنرانان حرفه‌ای یا معلمین نیست ما باید از زبان بدن خود در ارتباط‌های نزدیک و صمیمی خود مثل اعضای خانواده و دوستان استفاده کنیم.

• جلب ‌توجه

اگر قرار است برای جمعی سخنرانی کنید سعی داشته باشید از همان ابتدا توجه دیگران را به خود جلب کنید و ترس از سخنرانی را از خود دور کنید. لباس و نوع پوشش شما می‌تواند از عوامل مهم برای جلب‌توجه باشد و نوع راه رفتن و ایستادن شما نیز در این زمینه کمک‌کننده است.

• لبخند

هنگام حضور در محیط جدید لبخند بزنید البته در این کار اغراق نکنید. لبخند نشان‌دهنده اشتیاق شما به حضور در آن جمع است.

• انعکاس

از تکنیک انعکاس کمک بگیرید به این معنی که ژست و حرکات خود را به‌طرف مقابل نزدیک کنید. برای مثال اگر روی پای راست ایستاده شما هم همانند او بایستید اگر دست به سینه است شما هم دست به سینه باشید. البته سعی کنید این حرکات مصنوعی و تقلیدی نباشد زیرا ممکن است این‌گونه خیال کند که شما او را مسخره می‌کنید.

• مکث

زمان صحبت کردن باید هرازگاهی بین کلام خود مکث کنیم. توجه داشته باشید که بیش‌ازحد لازم مکث نکنید زیرا این کار فضا را برای مکالمه کسل‌کننده می‌کند و ممکن است این‌گونه به نظر برسد که تسلط کافی روی موضوع بحث ندارید.

• تمرکز

از تکان دادن پاها و انگشتان هنگام صحبت کردن پرهیز کنید بخصوص اگر قرار باشد در یک مصاحبه کاری شرکت کنید. این امر نشان‌دهنده استرس و عدم تسلط شما بر خودتان است. همچنین با موها، ساعت، خودکار و هر چیز دیگری که دم دست دارید بازی نکنید. این رفتار نوعی بی‌احترامی و عدم توجه به سخنان طرف مقابل تلقی می‌شود.

• نت‌برداری

یکی از نکته‌های مهم هنگام گوش کردن به فرد دیگر و درواقع یک شنونده فعال بودن این است که هرازگاهی نت برداشته و چیزی را یادداشت کنید. نت‌برداری نشان‌دهنده توجه و اهمیت شما به سخنان طرف مقابل است. البته این روش در جلسات رسمی و سخنرانی‌ها کاربردی‌تر است.

باید مراقب باشیم که زبان بدن تنها منبع قضاوت دیگران نباشد. ما نمی‌توانیم لزوماً برای اینکه یک فرد دست به سینه نشسته بگوییم گارد دفاعی داشته و یا با سخنان ما مخالف است. گاهی دمای پایین اتاق و یا حتی رفع خستگی دست‌ها و یا حتی احترام به مخاطب می‌تواند دلایل دست به سینه نشستن باشد. برخی از افراد معتقدند، شناخت زبان بدن یکی از راه‌هایی است که کمک می‌کند صداقت گفتار فرد گوینده مشخص شود به‌ بیان‌دیگر زبان بدن راهی برای شناخت دروغ‌گوهاست زیرا آن‌ها ناخودآگاه حرکاتی را انجام می‌دهند که نشان‌دهنده عدم اطمینان از گفتارشان است.

این بیان خیلی درست نیست زیرا بسیاری از رفتارها و حرکاتی که آن‌ها را مبنای دروغ‌گویی فرد می‌دانند، می‌تواند ناشی از استرس و یا ترس باشد و لزوماً به معنای عدم صداقت نیست؛ بنابراین زبان بدن یک ابزار کمکی برای فهم مقصود و منظور مخاطب است که سبب تقویت هوش هیجانی نیز می شود .

برخی از سوالات رایج