تفکر خلاق از مهارت‌ها و ویژگی‌های انسان است که توسط آن خود را با محیط همیشه متغیر منطبق می‌کند. با گذر زمان هر چیزی که در زندگی ما وجود دارد اعم از عینی و ذهنی کهنه و قدیمی شده اما حذف نمی‌شوند بلکه تنها با ابداع یا استفاده از روشی نوین پدیدار می‌شوند.
برای تفکر خلاق داشتن لازم است که برخی مهارت‌ها را در خود تقویت کرده و از انجام برخی کارها پرهیز کنید. هر انسانی توانایی تولید تفکر خلاق را دارد و بدون محدودیت می‌تواند دست به خلاقیت بزند. تفکر خلاق پایانی ندارد زیرا انسان برای بقا نیاز به پذیرفتن شرایط پیرامون و افزایش خلاقیت با تغییرات دارد. بنابراین تفکر خلاق فقط ابزاری جهت تسهیل کردن کارها نیست بلکه ضرورتی برای ادامه حیات است.
تفکر خلاق هم چون بذری است که در دل خاک وجود دارد و با آب و نور کافی سر از خاک بیرون آورده و کم‌کم رشد می‌کند و به بار می‌نشیند. ما می‌توانیم این مهارت دل‌چسب را پرورش بدهیم. لازم نیست حتماً دست به کارهای بزرگی بزنیم که دنیا را متحول کند بلکه در همین زندگی کوچک خودمان و حتی برای انجام کارهای روزمره تفکر خلاق کارایی دارد و نتیجه درخشانی در نقشه راه توسعه فردی خواهد داشت.
بارها در زندگی شاهد محصولات تفکر خلاق بوده‌ایم. برق حاصل تفکر ادیسون، اپل محصولی از ذهن خلاق استیو جابز بوده است. در زندگی چندین مثال برای تفکر خلاق وجود دارد که زندگی را برایمان آسان‌تر کرده‌اند. خلاقیت در زمان‌های متفاوت و با اشکال مختلف بروز پیدا می‌کند و راهکارهایی جهت تقویت آن وجود دارد که در این مقاله به شما ارائه خواهیم کرد.
تفکر خلاق چیست؟
برای داشتن تفکر خلاق باید ذهن خود را از تمام بندها و فشارهایی که وجود دارد رها کنید. منظورمان این است که به خودتان اجازه شک بدهید همیشه گذر کردن از مسیری که همه پیش‌تر رفته‌اند مناسب‌ترین مسیر نیست.
راه‌های جدید هم امتحان کنید. از پیله‌هایی که دور خودتان تنیده‌اید جداشده به خودتان نقد کرده و از این نقدها جهت بهتر شدن و افزایش کیفیت زندگی بهره ببرید. ذهن انسان ذهنی نامحدود است و میل به ارتقا دارد بنابراین با کسب مهارت‌هایی جهت پرورش تفکر خلاق ذهن خود را بهبود ببخشید.
افرادی با تفکر خلاق عادت کرده‌اند که پیرامون خود را به‌گونه‌ای ببینند که دیگران نمی‌بینند. متفاوت و عمیق نگریستن کار سختی نیست و با تمرین و ممارست قابل‌دستیابی ست.
قطعاً ایده‌های نو برای کسب و کار به ذهن همگان بارها و بارها خطور می‌کند اما چون افراد عمل مبتنی بر ایده نو را در خود محدود می‌کنند، چنین ایده‌هایی دست‌نخورده و بلااستفاده در ذهن باقی‌مانده و به‌مرورزمان فراموش می‌شوند و یا اینکه ممکن است افراد دیگری شهامت پیاده‌سازی آن را داشته باشند و شما از غافله عقب بمانید. کودکان نسبت به بزرگ‌سالان خلاق‌ترند زیرا آن‌ها ذهن خود را محدود نمی‌کنند و به هر چیزی که فکر کنند بدون ترس و اضطراب عمل می‌کنند.
دنیای امروز با هزاران ایده جالب و جذاب روبه‌رو است. افراد مختلفی که در سرتاسر جهان تلاش می‌کنند کاری نو انجام دهند و این فرآیند را باهدف افزایش کیفیت انسان با صرف وقت و هزینه کمتر به سرانجام می‌رسانند. تفکر خلاق از زندگی خصوصی گرفته تا کنش‌های اجتماعی از اتاق یا پشت میز کار شما گرفته تا جامعه جهانی کاربرد دارد.
اگر هنرمندید یا ورزشکار، معلم یا مهندس، آرایشگر یا پزشک و …. در هر زمینه‌ای که فعالیت دارید می‌توانید روش‌های نوینی برای فعالیت‌های خود خلق کنید.
انواع تفکر خلاق
- تفکر خلاق در موسیقی : یکی از محصولات تفکر خلاق، نوای زیبایی به نام موسیقی است. تفکر خلاق موسیقیدان یا آهنگ‌ساز به آن کمک می‌کند که از ترکیب چندین نت صدای زیبا تولید کند. می‌دانید که در جهان بیش از چندین میلیون آهنگ ساخته‌شده است که هر یک با دیگری متفاوت است و این نشات گرفته از تفکر خلاق سازنده‌های آن است.
- تفکر خلاق در تجسم : همان‌طور که از اسمش پیداست در تصویر و نما خود را نشان می‌دهد. این نوع تفکر خلاق در رشته‌هایی چون نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی و … متبلور می‌شود و آثار زیبایی را تولید می‌کند.
- تفکر خلاق در کلام : در این نوع تفکر خلاق تولید کلمه و شعر می‌کند. نوشت هر کلامی که پیش از آن وجود نداشته است خلاقیتی در زمینه کلامی است. نویسنده‌ها افرادی خلاق با تخیل قوی هستند. ذهن آن‌ها قابلیت تولید داستان‌های زیبا و شعرهای ماندگاری را دارد.
- حرکتی : خلاقیتی که با بدن و حرکات فیزیکی صورت می‌پذیرد. که در بین مربیان ورزشی و بازیگران تئاتر قابل‌مشاهده است. پیام‌هایی که توسط بدن به افراد دیگر منتقل می‌شود و درواقع نیازمند مهارت استفاده از زبان بدن است نیز می‌تواند متأثر از تفکر خلاق باشد.
- تفکر خلاق مکانیکی : همه با این نوع فعالیت بیشتر آشنا هستیم. خلاقیت مکانیکی به تولید اشیا و محصولاتی می‌پردازد که بشر برای ادامه زندگی به آن‌ها نیاز دارد. ابداع برق، تلفن، تلویزیون، اتومبیل‌های خورشیدی و … همه از نوع مکانیکی به وجود آمده‌اند.
راهکارهایی برای تقویت تفکر خلاق
خلاقیت را با کمک روش‌های زیر تقویت کنید:
- ورزش کردن : ورزش منظم علاوه بر تقویت ماهیچه‌های بدن و نقش مهمی که در سلامت جسمانی دارد. گردش خون را بهبود بخشیده و باعث افزایش تمرکز و بهتر شدن فرآیند تفکر می‌شود. زیرا با ورزش کردن استرس و اضطراب را از خود دور کرده و همین مسئله برای پرورش فکری بسیار مؤثر است
- مطالعه کنید: قطعاً شما همه‌چیز را نمی‌دانید و توانایی مطالعه تمامی دانش‌ها را ندارید اما می‌توانید به موضوعات موردعلاقه خود سرزده و از آن‌ها ایده بگیرید. دانستن بیشتر به توانستن بیشتر کمک می‌کند. حتی با خواندن رمان توانایی ترسیم دنیای جدید را خواهید داشت و این امر زمینه‌ای برای رشد تفکر خلاق فراهم می‌کند. مطالعه کتاب تفکر خلاق نیز از منابع مهم جهت تقویت این مهارت است.
- با افراد خلاق معاشرت کنید: تنها احمق‌ها هستند که فکر می‌کنند همه‌چیز را باید خود شخص تجربه کند. مگر عمر انسان چقدر است که فرصت کافی برای این‌همه تجربه داشته باشد. گاهی ما می‌توانیم عملکرد خود را بر پایه تجربیات دیگران، آنچه گذرانده‌اند و نتیجه ناشی از آن تنظیم کنیم. افراد خلاق قطعاً منبع الهام خوبی خواهند بود.
- کودک باشید: هرچقدر بیشتر خودتان را شبیه کودکان کنید بیشتر به ذهنتان کمک کرده‌اید. حتی اگر کودکی در اطرافتان دارید ساعت‌های بیشتری را به بازی با آن‌ها بپردازید. قوه تخیل بچه‌ها بسیار قوی است و قطعاً برای شما نکات آموزنده زیادی خواهد داشت.
- به نت‌برداری عادت کنید: نت‌برداری همچون مسواک زدن از عادت‌هایی است که برای سلامتی جسم و روان مفید است. ما در دنیای پرمشغله و پراسترسی زندگی می‌کنیم و این مسئله موجب کاهش حافظه ما می‌شود و ممکن است خیلی چیزها را به‌راحتی فراموش کنیم. بنابراین نت‌برداری شمارا از این نسیان رها کرده و دیگر هیچ ایده نویی از قلم نمی‌افتد.
- ذهنتان را ورزش دهید: ورزش ذهن مثل بازی‌های فکری، حل جدول، مطالعه، نقاشی و … است. ذهن شاید تنها چیزی است که هرچه بیشتر از آن کار بکشید قوی‌تر می‌شود.
- شهامت داشته باشید : ترس به بقای انسان کمک می‌کند اما در خیلی از موارد مانع موفقیت می‌شود. ترس از شکست، مسخره شدن و به سرانجام نرسیدن را کنار بگذارید و بپذیرید که در هر اتفاق و تصمیمی احتمال شکست وجود دارد و با تقویت راهکارهای تفکر خلاق به خواسته‌های خود جامه عمل بپوشانید.
مثال هایی برای تفکر خلاق
در تمام زمینه‌هایی که می‌شناسید و بشر با آن سروکار دارد همیشه جایی برای تفکر خلاق در نظر گرفته‌شده است. شما حتی می‌توانید در برنامه‌ریزی کارهایتان نیز آن را در نظر داشته باشید که این خلاقیت یا حاصل یک ذهن است و یا گاهی حاصل چندین تفکر خلاق. ذهن بشر همواره در حال خلق کردن است ولی ازآنجایی‌که فراموش‌کاریم یا اعتمادبه‌نفس لازم را نداشته و خودمان را دست‌کم می‌گیریم متوجه این خلق و آفرینش نمی‌شویم.
بسیاری از خلاقیت‌های بزرگ دنیا ابتدا توسط دیگران مسخره شده‌اند اما بعدها درک شده و تأثیر شگرفی در زندگی انسان گذاشته‌اند. در اینجا به بخشی از تفکرهای خلاق اشاره می‌کنیم:
- گوشی تلفن هوشمند: یکی از بزرگ‌ترین و پرکاربردترین ابداعات بشر گوشی هوشمند بوده است که درون خود دنیایی را جای‌داده است. ابتدا قرار بود تلفن همراه تنها وسیله‌ای برای برقراری ارتباط به‌صورت بی‌سیم باشد اما با گذشت زمان ایده‌های نو به آن اضافه شد تا جایی که امروزه لحظه‌ای بدون گوشی را متصور نیستیم. تمام‌کارهایمان از ارتباط تلفنی گرفته تا انتقال پول و انجام کارهای بانکی، آموزش زبان و.. را تنها با یک گوشی انجام می‌دهیم.
- اینترنت: از دیگر محصولات تفکر خلاق اینترنت است که به جرات می‌توان گفت زندگی بشر امروز علاوه بر آب و اکسیژن به اینترنت وابسته است. اینترنت تحولی بزرگ در دنیای کسب‌وکار به وجود آورده و جاده ابریشمی به وسعت کره زمین دارد.
- اسنپ: اسنپ درواقع یک کپی از برنامه اوبر در آمریکاست. تاکسی‌های اینترنتی با استفاده از لوکیشن و اینترنت در هر نقطه‌ای که باشید به شما خدمات‌رسانی می‌کنند و درواقع جایگزینی ۲۴ ساعته و در دسترس برای آژانس‌های اتومبیل هستند.
- تبلیغات: خلاقیت در تبلیغات از انواع جذاب این پدیده است که در حوزه کسب و کار رایج است. روزانه با صدها نوع تبلیغات جالب به‌صورت بیلبوردهای خیابانی، تبلیغات تلویزیونی و … روبه‌رو هستید یکی از جدیدترین آن‌ها تبلیغات بر روی بدنه اتوبوس‌ها است که به زیباسازی شهر نیز کمک می‌کند.
- همیشه خلاقیت با تحول جهانی همراه نیست و چنانچه در زندگی شخصی و کارهای روزمره خود تغییری جدید اعمال کنید یعنی از تفکر خلاق استفاده کرده‌اید. مثلاً اگر معلم هستید در نحوه تدریس خود می‌توانید کلاس را برای دانش آموزان جذاب‌تر کنید. اگر یک بانوی خانه‌دار هستید می‌توانید غذاهای همیشگی را با شیوه‌ای متفاوت طبخ یا سرو کنید. اگر در یک‌خانه کوچک ساکن هستید می‌توانید از این فضای محدود حداکثر استفاده را ببرید کاری که امروزه طراحان داخلی به آن روی آورده‌اند. مثال برای تفکر خلاق زیاد است و ذکر همه آن‌ها از حوصله بحث خارج است. به‌هرحال همه انسان‌ها تفکر خلاق دارند و کافی ست آن را شناسایی کرده و با پیاده‌سازی آن نتیجه رضایت‌بخش تفکر خلاق خود را مشاهده کنند.
برخی از سوالات رایج
انواع تفکر خلاق کدام است ؟
تفکر خلاق در موسیقی
تفکر خلاق در تجسم
تفکر خلاق در کلام
حرکتی
تفکر خلاق مکانیکی
خلاقیت را با چه روش هایی می توان تقویت کرد ؟
خلاقیت را با کمک روش‌های زیر تقویت کنید:
ورزش کردن ، مطالعه کنید ، با افراد خلاق معاشرت کنید ، شهامت داشته باشید، به نت‌برداری عادت کنید ، ذهنتان را ورزش دهید و...
